Londra’nın Gezici Lezzet Durağı: Bleecker Street Burger

İngiltere’nin en sevdiğim gazetesi The Guardian’da yakın geçmişte bir makale okumuştum: “I gave it all up What is it like to quit your life and start again?” (Her şeyden vazgeçtim: eski hayatımı geride bırakmak ve her şeye yeniden başlamak nasıl bir şey?”) Bu dosyada yer verilen başarı öykülerinden biri de Bleecker Street Burger’ın kurucusu ve sahibi Zan Kaufman’a aitti. New York’lu girişimcimiz, bu şehirde bir şirketin avukatı olarak çalışıyormuş, maaşı iyiymiş ama mutsuzmuş: işi stresliymiş, çalışma saatleri uzunmuş ve katı bir hiyerarşiden muzdaripmiş. Arkadaşının ailesinin sahip olduğu ve çok sevdiği bir burgerci varmış. Buranın burgerlerini adeta “sihirli” olarak tanımlıyor. 2011’de arkadaşına pazar günleri burada çalışmayı teklif edince hayatı değişmiş. İki hafta sonra işinden istifa etmiş ve burgercide tam zamanlı çalışmaya başlamış. Pek yemek yapmaktan da anlamazmış o zamanlar. Korkumu yenen işe yönelik tutkum oldu, diyor. Bir yıl sonra sevgilisiyle evlenmek için Londra’ya yerleşmiş. Burada lokanta açacak parası yokmuş, o da elden düşme bir kamyonet almış ve 2012 yılında Bleecker Street Burger markasıyla Londra sokaklarında dolaşmaya başlamış. Markanın adı Manhattan’da en sevdiği sokaktan mirasmış. Bu arada bir parantez açmak gerekirse, bu kamyonet hikayesi bana feci halde 2014’te gösterime giren Şef / Chef filmini hatırlattı. Bu sevimli filmin ana karakteri de şef olarak çalıştığı lokantadan istifa edip eski bir karavan alıyor ve hayatı değişiyordu: Sokak mutfağı hazırladığı karavanıyla şehir şehir dolaşıp hem para kazanıyor hem de müşterilerle içli dışlı olabiliyordu. Kaufman da sokakta çalışmayı sevmiş: çünkü müşterilerden hemen geri dönüş alabiliyor ve bir mutfakta durmak yerine onlarla doğrudan ilişki kurabiliyor. Hatta müşterilerinin çoğuyla sıkı fıkı olmuş. Ama kamyonet daha sonra kalıcı standlara dönüşmüş. Bunlardan biri, Pazar günleri Doğu Londra’da kurulan Old Spitalfields Market adlı pazaryerindeki köşeleri, bir diğeri de merkez Londra’daki Southbank’te bulunan karavanları. İkisi de her gün açık. Ayrıca daha önce şu yazımda bahsettiğim Dalston Yard’da kurulan Street Feast’e de katılıyorlar.

Bleecker Burger’ın kurucusu Zan Kaufman karavanının önünde…

Peki bu işin kötü yanları yok mu diye sorulduğunda şöyle diyor Kaufman: “Elbette var: iş hayatım ve özel hayatım birbirine karıştı, çocuk doğurma planlarımı ertelemek zorunda kaldım. Buna rağmen Londra‘nın finans merkezindeki ofis çalışanlarını ellerinde kartondan kahve bardaklarıyla etrafta koşuştururken görünce ‘iyi ki onlardan biri değilim’ dedim.”

Bleecker Street, hem yeme-içme konusunda sözü epey geçen Time Out London dergisinden beş yıldız almış, hem de Burgerac lakaplı burger blogu yazarının Londra’daki en iyi 20 burger listesine girmiş. Londra’da iyi pek çok burgerci var aslında. Peki burayı farklı kılan ne? Zan Kaufman, tıpkı Vedat Milor gibi iyi yemeğin sırrı iyi malzemedir, diyor. İngiltere’nin küçük çiftliklerinden gelen, otlakta beslenmiş danaların etini kullanıyor. Bunları da güney Londra’daki Bermondsey semtinde The Butchery adlı kasaptan alıyor. Burada 40-50 gün kurutularak dinlendirilen et yoğun bir aroma kazanıyor. İşi basit tutmayı seviyorum, diyor Kaufman.

Bleecker Street Burger’ın önünden kuyruk hiç eksik olmuyor… (Fotoğraf: Filiz Taylan Yüzak)

Bence de burası pek çok kişiye göre Londra’nın en iyi burgercisi olan Patty and Bun ile yarışır. Yumuşak ve küçük bir susamlı ekmek önce karamelize ediliyor, daha sonra “az – orta arası pişmiş” (ama ben orta istedim 🙂 derecede kızarttıkları burger köftesi bunun içine konuyor. Özel bir burger sosu ve beyaz soğan da kullanılıyor. Gurme bir yer değil, mesela çizburgerlerine Mac Donalds’ın gözdesi, bence lastik tadı veren “Amerikan peyniri” koyuyorlar, ama bu bile burgerlerinin tadını bozmayı başaramamış! 🙂 Burgerac‘ın da dediği gibi burgerler hakikaten ağızda eriyor.

Burgere geell… (Fotoğraf: Filiz Taylan Yüzak)

Burada bir de “Angry Fries”ı, yani “Öfkeli Patates Kızartması” (!) deneme şansım oldu. Chili biberi ve küflü peynir soslu olduğu için bu adı vermişler kendisine. Hiç fena değildi, ama chili, peynir sosunu biraz bastırıyordu. Sade patates kızartmaları da gayet güzeldi bu arada.

Patates kızartması da lezzetli… (Fotoğraf: Filiz Taylan Yüzak)

Burada “craft” denen, Brooklyn Lager gibi artizan New York biralarını veriyorlar. Eh, daha ne olsun? 🙂 Mönüyü ve fiyatları da aşağıda görebilirsiniz:

Mönü solda görülebiliyor… (Fotoğraf: Filiz Taylan Yüzak)

Eğer bir gün yolunuz Londra’ya düşerse, kesinlikle denemenizi öneririm. Şimdiden afiyet olsun! 🙂

Kendi internet sitesi: http://bleeckerburger.co.uk

Yabanların Mozart’ı…

İnternet mağazası Amazon, İngiltere’de indirmeden dizi ve film izleme (streaming) hizmeti veren iki piyasa liderinden biri. (Diğeri Netflix) Eskiden adı LoveFilm olan bu servis, şu an Amazon Instant / Prime Video olarak hizmet veriyor. Benim de abone olduğum en cüz’i fiyatlı paketle görece yeni dizi ve filmlere sınırsız ulaşabiliyorsunuz. Bunlar arasında televizyonda gösterilen diziler olduğu gibi Amazon’un kendi yapımları da var. En popülerleri ise “Mozart in the Jungle” ve “Transparent.”  Transparent da beni epey etkiledi, ama henüz bütün bölümleri bitmediği için onu başka bir yazıda ele alacağım.

New York Senfoni Orkestrası’nda perde arkasında geçen olayları anlatan “Mozart in the Jungle”ı ise dün bitirdim ve izlemekten çok keyif aldım. Oyunculuk yeteneği, farklı ve karizmatik tipi, rol aldığı filmlerin geniş skalasıyla beni kendine hayran bırakan, favori aktörlerimden Gael Garcia Bernal dizinin başrolünü oynuyor. Kendisini Amores Perros (Paramparça Aşklar Köpekler), Bad Education (Kötü Eğitim), Babel (Babil), Motorcycle Diaries (Motosiklet Günlükleri), La Science des Reves (Rüya Bilmecesi) gibi filmlerden tanıyor ve seviyoruz.

Bernal’in hayat verdiği Meksikalı efsanevi orkestra şefi Rodrigo tutkulu, biraz kaçık ama çok karizmatik biri. Genç obuacı Hailey (Lola Kirke) ise bir gün bu orkestrada çalmayı kafasına koymuş bir müzik öğretmeni ve Rodrigo’nun son dakika yaptığı seçmelere katılıyor. Burada başarılı olunca orkestranın ilk provasına davet ediliyor. Ama iki kere çok büyük hatalar yapıyor ve doğal olarak atılıyor. Rodrigo ona kanıyla canıyla çaldığını, ancak orkestraya girmeye henüz hazır olmadığını söylüyor. Daha sonra Rodrigo onu özel asistanı olarak işe alıyor. Böylece Hailey orkestrayı ve tabii ki Rodrigo’yu yakından gözlemleme şansı buluyor. Önemli yan rollerde ise emekliye ayrılan bir önceki şef, huysuz Thomas (Malcolm McDowell, Otomatik Portakal’ın başrolünde oynayan adammış, bu ikisinin aynı kişi olduğuna hala inanamıyorum), orkestranın paragöz ve samimiyetsiz müdürü Gloria (Bernadette Peters), Thomas’ın sevgilisi de olan güzel ve “cool” çellist Cynthia (Saffron Burrows) ve eski hippie, orkestranın hap satıcısı üyesi Dee Dee gibi renkli karakterler var.

                Klasik müziğin dahi çocuğu rolünde Bernal…

İlk bölümü 23 Aralık’ta yayınlanan dizinin şu ana kadar 10 bölümü çekildi. Senaryo, obua sanatçısı Blair Tindall’ın 2005 yılında aynı adla yayımlanan yaşam öyküsünden yola çıkmış. Geçmişteki favori dizilerimden “Bored to Death” ve geçen yılın en iyi filmlerinden “The Grand Budapest Hotel”in yıldızı Jason Schwartzman da hem yapımcı hem de konuk oyuncu. Aynı zamanda iki bölümün senaryosuna da katkıda bulunmuş.

Yapım günümüzde maddi sorunları olan, maliyeti yüksek bir sanat dalının demode hale gelmemesi için verilen uğraşın altını da çiziyor. İnsan ilişkilerini, hiçbir şeyin göründüğü gibi olmadığını, orkestra üyelerinin de hepimiz gibi olduğunu anlatıyor.

        Dizinin afişi…

Dizi izleyiciden, eleştirmenlerden, en önemlisi klasik müzik çevrelerinden tam not aldı. Sanırım bunun nedenlerinden biri, yüksek kültür ürünü olan klasik müziği sıradan izleyici için de sıkılmadan izlenebilir kılması. Bunu yapmak çok da kolay değil. Ama bu asla basit, derinliği olmayan bir dizi yapıldığı anlamına gelmiyor. Aynı zamanda dinamik bir tempoya sahip, hem de drama ile komediyi ustalıkla birleştiriyor. İçinde aşk da var, kıskançlık da, hırs da…

Dizinin çeşitli bölümlerden parçalar içeren, başarılı fragmanı aşağıda izlenebilir:

Orkestranın bol sürprizli açılış gecesini anlatan final bölümünde çaldığı Finli besteci Jean Sibelius’un keman konçertosunun tamamını ise aşağıdaki linkten dinleyebilirsiniz:

İngiltere’de Göçmenlik Halleri Tiyatro Perdesine de Yansıdı

Dün akşam Londra’da 1999 tarihli “East is East” (Doğu Doğu’dur) adlı İngiliz filminin aynı adlı tiyatro uyarlamasını seyrettim. Oyunun dramla komediyi ustaca harmanladığını söylemek sanırım doğru olur.

Öykü 1970’li yılların İngiltere’sinde geçiyor. Vakt-i zamanında Pakistan’dan göçmüş George ve aslen İrlandalı, beyaz İngiliz eşi Ella altı çocuklarıyla (Tarık, Abdül, Mine, Selim, Münir ve Sacit), kuzeydeki Salford kentinde yaşamaktadırlar. Oyun en küçük çocuk Sacit’in 13 yaşındayken babasının zoruyla sünnet ettirilmesi konusuyla başlar. Burada bir “fish and chips” dükkanı işletmekte olan ailede baba figürü tahmin edilebileceği gibi çok baskındır. Aile ile ilgili bütün kararları bırak çocuklarını, karısına bile danışmadan alan, sözüne itaat edilmediğinde bütün aile bireylerini dövmekten çekinmeyen, yüreklere korku ve kin salan bir aile babasından söz ediyoruz. Namaz kılmayı ihmal etmiyor, ama belki de en önemli varlığı olan çocuklarına sevgisini hiç göstermiyor da. Onların itaatkar insanlar, iyi Müslüman ve Pakistanlı olmalarını istiyor. Okuldan sonra kendi dükkanında zorla onları da çalıştırıyor. Ama Urduca bilmeyen, öğrenmek de istemeyen çocuklar İngiliz olmaktan ödün vermiyorlar. Çatışma da buradan çıkıyor. Ailede herkesin yaşadığı kimlik kargaşasının had safhada olduğu söylenebilir. Aslında çocuklarına “piç” demekten çekinmeyen George’un bile, çünkü o kadar dini bütün olmasına rağmen beyaz İngiliz bir kadınla evlenmiş. Arada, herhalde vicdan azabından olacak, ağlarken görüyoruz onu.

Aralarında takke takmaya bayılan Münir dışında dinle imanla ilgisi olan da yok. Her normal ergen gibi gençliklerini yaşamak istiyorlar. Babalarına “Pakistanlı” lakabını takmışlar. Ama babaları kimselere danışmadan veya söylemeden ailenin en büyük iki oğlunu, Abdül ve Tarık’ı evlendirmeye karar veriyor ve bunun için iki kızı olan Pakistanlı bir aileyle anlaşıyor. Zaten kıyamet de bundan sonra kopuyor.  Babanın sürekli haberlerde gelişmelerini izlediği, bölünen Doğu ve Batı Pakistan gibi ailenin de ipleri birer birer çözülüyor.

                                                   Filmin afişi…

Asi yaratılışlı, içki de içen Tarık evlenmeyi kesinlikle düşünmez ve evden kaçma planları yaparken sağduyulu ve sakin, uysal karakterli Abdül evlenmeye can atmamasına rağmen babasını kırmamak, üzmemek için buna katlanmayı göze alıyor. Aileyi bir arada tutan anne ile birlikte ailenin bir temel taşı da Abdül aslında.

Mine dalgacı, Münir ise dinine bağlı bir tipleme. Babasının hatalarını görmekte zorlanıyor. Babasının mühendis sandığı Selim’in aslında üniversitede sanat okuduğunu öğreniyoruz. Duygusal Selim ağabeylerinin evlenmemesi için babasıyla konuştuğu için dayak yiyor. Bütün bunları gözlemleyen Sacit ise annesinin yıkamasına izin vermediği, artık kokuşmuş parkasını bir yıldır bir türlü üstünden çıkarmıyor. Tikleri olan, mutsuz çocuk için parka adeta bir sığınak, bir zırh, hatta belki bir koruyucu melek. Ama oyunun sonunda ruhen büyüyor ve ağabeyi Abdül’ün desteğiyle parkayı çıkarıp çöpe atıyor.

Çocuklar babalarından o kadar korkuyorlar ki hep kapılar ardından dinliyorlar onu…

Oyunun en komik sahneleri ise sona doğru, kızlarını oğlanlarla evlendirmek isteyen ailenin ziyaretiyle yaşanıyor. Kızların annesi çocukların Batılı yetişmesini uygun bulmadığını her fırsatta dile getirirken, Ella’nın aynı dükkanda birlikte çalıştığı, sık sık çay ve sigara eşliğinde yarenlik ettiği İngiliz arkadaşının gelmesiyle işler iyice karışıyor. Sonra ise seyreyle gümbürtüyü…

Piyeste oyuncular dikkat çekici performanslar sergiliyorlar. Dekor ve ses kullanımı (yağmur, tren sesleri) başarılı. Ancak Tarık’ın sevgilisi, evlenecek kızlar gibi filmde bulunan oyuncular piyeste yer almadığı için oyun filme göre sönük kalmış.

Düşük bütçeli film versiyonu ise İngiltere’de ve Avrupa ülkelerinde büyük bir ticari başarı elde etmiş. En İyi İngiliz filmi dalında BAFTA almış ve En İyi Komedi Filmi dalında da İngiliz Komedi Ödülü’nün sahibi olmuş. Filmin senaristi, oyunun da başrol oyuncusu Eyüp Han-Din senaryosuyla En İyi Bağımsız İngiliz Filmi ve Londra Eleştirmenler Çevresi Film Ödülü kazanmış.

Irk ve dinin başlıca öğelerini oluşturabileceği kimlik ve aidiyet konulu, ama mizah dolu bir oyun izlemek isteyenler kaçırmasın. “Doğu Doğu’dur”, 3 Ocak’a kadar Trafalgar Stüdyoları’nda!

Oyunun internet sitesi burada.

Filmin fragmanı da şurada: 

Oyunun pek bir anlam ifade etmeyen fragmanı da buradan izlenebilir: 

Film Eleştirisi: “Sergi” – Sergilenen Hayatlar

Dün izlediğim “Exhibition” (Sergi), İngiliz yönetmen Joanna Hogg’un üçüncü filmi. Eleştirmenlerden tam not alan ve senaryosu da Hogg’a ait olan film, orta yaştaki bir çiftin birbiriyle ve içinde yaşadığı evle sürdürdüğü karmaşık ilişkiyi yalın, dürüst ve detaylı bir şekilde anlatıyor.

Adam da kadın da sanatçı, gerçi filmde gördüklerime bakılırsa adam daha çok mimara benziyor ya neyse. 40’lı yaşlarını süren, 18 yıldır evli bu çiftin çocuğu yok. Büyük ihtimalle adamın tasarladığı, modernizm şaheseri bir evin içinde yaşıyorlar. Londra’nın gürültülü sokaklarından birine açılan, havuzlu, tasarım harikası, kocaman, aydınlık, camın bolca kullanıldığı ve son teknolojinin kullanıldığı evlerinde, para sıkıntısı çekmeden yaşıyor, evden çalışıyorlar: ama ayrı katlarda, ayrı çalışma odalarında…

Kadın yönetmenlerin duyarlılığı nasıl da farklı kılabiliyor bir filmi, zira kadının gözünden izliyoruz ilişkiyi ve gelgitlerini. Adamın filmde hem az sahnede rolü var, hem de kadının bir ara yakındığı üzere duygularını açığa vurmadığı için oynadığı sahnelerde de kendini ele vermiyor. Adam belli ki kadını hala seviyor, ama kadın bu sevgiyi ya da sevginin gösteriliş biçimini yeterli bulmuyor. Bütün kadınlar böyle değil midir zaten? Kadın belki de bu yüzden genelde adama sıcak davranmıyor, gülümsemiyor. Onun sevgisini aradığı zaman bile kendi işini kendi zorlaştırıp bunu farklı yollardan, detaycı karakteriyle ona göstermeye çalışıyor, yine tüm kadınlar gibi. Adam anlamayınca da hüzünleniyor. Çoğu kadın gibi.. Adam uyurken ya da onun uyuduğunu sanırken bir ses kayıt cihazıyla hayal defterinin kapağını açıyor kadın. Başka bir adam görüp ses tonuna bayıldığını, onun kendisine dokunmasını ne kadar çok istediğini söylüyor teybe. Adam ilkinde uyuyor, ama ikinci teyp kaydında uyanık, dinlemede…

Filmde gördüğümüz diğer yan karakterler arasında çiftin arkadaşı bir başka çift var. Ergenlik çağında bir çocukları var ve birbirlerinin evine arada yemeğe gidiyorlar. Ama kadın onlardan sıkılıyor, hatta o kadar ki onların evinden çıkabilmek için yemekte bayılmış numarası falan yapıyor.

İngilizler filmlerini hep güneşli havalarda çektikleri için normalde ülkede hava günlük güneşlikmiş izlenimi edinir normalde insan. Ama Hogg Kasım ayında çektiği filminde Londra’yı kışın olduğu gibi göstererek takdirimi kazandı. Filmde hep yağmurlu ve soğuk olan havaya inat kadın hep parmak arası terlik giyiyor. Film boyunca bir kere ayağında çorap, kapalı ayakkabı görmek kısmet olmadı 🙂 Belki de cansız ilişkisine can suyu vermek istercesine, kalbine kilitlediği heyecanları tekrar yaşamak için kendini yağmura tamamen bırakmak istiyor. Büyük kavgalar etmiyor adamla, çünkü büyük heyecanları yok artık. Büyük bir aşk yok, ilişki bir yerde tıkanmış, birbirlerine ulaşmaya çalışıyorlar ama bu artık çok zor. Gördüğümüz ruhsuz, kısa ve gündelik konuşmalar sadece.

Müzik, filmde bilinçli olarak kullanılmamış. Bunun yerini kadının çalışma odasının sık sık açılıp kapanan sürgülü kapılarının ve sokaktaki insanlar ile makinelerin çıkardığı gürültüler almış: telefonla bilmediğimiz bir dil konuşan bir göçmen kadın, inşaat gürültüsü, araba alarmı… Çiftin evle ilişkilerine gelince… Kadın bu eve fazlasıyla bağlı, bir seferinde yatağın dışında yerde duvarı kucaklamak istercesine, bedeni L şeklini almış halde uyuduğuna şahit oluyoruz. Evle arasındaki bağ adamla arasındaki bağdan daha kuvvetli… Eh, ne de olsa bu tek taraflı bir ilişki, sürdürmesi kolay. Kadın hatıraları tekrar yaşama ve yaşatma peşinde, gitmek istemiyor. Gözlemleyebildiğimiz kadarıyla tek arkadaşıyla yaptığı Skype görüşmesinde, kadın ona evinde 18 yıldır mutlu bir evlilik yaşadığını, bu mutlu anların eve sindiğini, o yüzden de buradan taşınmak istemediğini anlatıyor. Burada gülüyorum. Zira filmin başından beri o söylediği mutlu sahnelerin biri bile nedense yaşanmadı bu evde. Adam ise tam tersine çocuğumuz yok, bizi durduracak hiçbir engel yok, neden taşınmıyoruz, diyor kadına. Bu evde yaşadığımız süre bana 40 yıl gibi geliyor, diyor emlakçıya evi gezdirirken de. Belli ki adam kendini bu eve hapsolmuş hissediyor. Ama neden gitmek istediği belli değil. Acaba mutlulardı ama sonradan bu evde bir trajedi mi yaşadılar da böyle birbirlerinden uzaklaştılar ve evin farklı katlarına sığındılar, diye soruyor insan kendine. Belki bu evde bir çocukları vardı, sonradan öldü. Belki başka bir şey oldu. İhtimaller sınırsız… The Guardian gazetesinin ünlü film eleştirmeni Peter Bradshaw adamın en küçük bir hataya tahammülsüz olmasının nedeni bu trajedidir diye yazmış. Fazlasıyla muhtemel.

Filmi izlerken ara ara şunu düşündüm. Mutsuz bir kentli entelin yalnızlığı, boğucu “burjuva sıkıntısı” ve sorunları başka bir perspektiften bakınca ne kadar da küçük görünüyor. İnsanların ne dertleri var. Bazıları canının derdinde, bazıları ekmek parasının… Öte yandan film insan mutlu değilse çevresini de mutlu edemeyeceğini gösteriyor bize belki de. Bu bağlamda bence insanın en önemli ilişkisi olan hayat arkadaşıyla ilişkisini Hogg çok güzel analiz etmiş. Bu nedenle de İsviçre’de düzenlenen Locarno Film Festivali’nde geçen yıl Altın Leopar ödülüne aday gösterilmiş.

Dolayısıyla filmin adının “Sergi” olması, sadece kadının filmin sonunda açacağı anlaşılan sergiye değil, onun kendi bedenini jaluzisi aracılığıyla Londra sokaklarına kısmen teşhir etmesine, evin ve ilişkinin izleyicileri zaman zaman röntgenci rolüne sokacak şekilde sergilenmesine de gönderme yapıyor.

Sonunda kadın istemeden de olsa evden taşınıyorlar, evlerini üç çocuklu bir aileye bırakarak… Evden ayrılmadan önce dostlarına küçük bir parti veriyorlar. Bu partide şampanyanın yanında evlerinin birebir kopyası, yine tasarım harikası bir pasta da ikram ediliyor. Adam ve kadın pastayı birlikte kesiyorlar, dilimledikçe paramparça oluyor pasta. Birisi banyoyu yiyor, birisi yatak odasını. Evi temsil eden pasta parçalandıkça evin gerçekten onlar için bir hapishane olduğunu; zengin ama mutsuz hayatlarını dış dünyaya karşı barikat olarak kullandıkları bu dört duvar arasında tükettiklerini kavrıyoruz. Sonraki bir sahnede eşyalarını toplayıp kolilerlerken kadın çalışmalarının beğenilmesi sonucunda sergi açacağını söylüyor eşine. Evden kurtulacaklarını bilmek ve kadının beklenmeyen başarısıyla birlikte ilişkileri düzelmeye başlıyor. Okuldan kaçan mutlu çocuklar veya hapisten kaçan umutlu mahkumlar gibiler. Başka bir kente mi, uzun bir seyahate mi gidecekler buradan, orası belirsiz. Kesin olan bir tek şey var: yeni bir geleceğe yelken açtıkları. Birlikte.

*** Şu an Londra’da gösterimde olan filmin fragmanı burda: 

Oscar’a bir kala Sefiller çıkarması…

Tam da blogum için ayda bir yazı çıkardığımı düşünmeye başlamıştım ki araya buralarda fazla erken başlayan ve bana göre fazla ciddiye alınan Noel ve yılbaşı telaşından payıma düşenler ve daha sonra yine çok ama çok hızlı geçen Ocak ve kısalığından ötürü hemen biten Şubat ayı girdi. Yazmak istememe ve kafamda çok konu birikmesine karşın gerek iş gerek sosyal hayatımdaki yoğunluk buna engel oldu. Sefiller’in (Les Miserables) müzikal film versiyonunu bu ay izledim. The King’s Speech filminin ödüllü yönetmeni Tom Hooper’ın filmini genel olarak epey başarılı buldum, ama bazı kusurları da yok değil.

Müzikalin en önemli defolarından biri, ikinci başrolü oynayan ve kariyerinin müzikal tiyatroyla başladığından dem vurulan Russell Crowe’un (Javert) sesinin bazı şarkılara yetmemesi olmuş. Herhalde kendisi müzikal tiyatroya uygun olmadığına erken karar vermerek sinemaya yönelmiş! Crowe müzikal olmasaydı bu filmde çok daha fazla göz doldurabilirdi, zira oyunculuk performansı kötü değildi.  Cosette’i oynayan Amanda Seyfried’in de sesi yetersiz değilse bile son derece sıradan, insanı hiç etkilemeyen bir soprano, ama çok fazla şarkısı olmadığı için bu çok göze batmıyor.

Russell Crowe, Müfettiş Javert rolünde…

Helena Bonham Carter ve Sacha Baron Cohen’in performansları hakikaten filme renk katiyor, soyguncu ve ahlaksız meyhaneci Thenardier çiftini çok güzel canlandırıyorlar. Yer aldıkları bütün sahnelerde diyaloglarıyla, kıyafetleriyle ve mimikleriyle filmin canlanmasına büyük katkıda bulunuyorlar. Zira filmde bol kepçe bulunan Paris’in arka sokaklarındaki pislik, zulüm, yoksulluk, çaresizlik, kadersiz fahişeler, dilenciler ve hırsızlar yer yer iç karartıyor ve bir iki yerde filmin ağırlığının komik sahnelerle dengelemesi gerekli, ama Thenardier’lerin sahneleri bu kadar uzayınca aslında dramatik bir yapıya sahip filmin asıl vermesi gereken duygular hafifletiliyor bence. Filmin üç saatlik uzun süresi bu komedi sahneleri yerine 1832’de Paris’te patlak veren ve eminim birçok kişi tarafından pek de bilinmeyen “Haziran İsyanı”nın arka planına ayrılsaydı, kahramanların uğruna savaştığı, bazılarının da öldüğü değerler daha iyi anlaşılabilirdi.

Hırsız uğursuz Thenardier çifti

Hüzünlü bir görünüm: barikatlardan arta kalanlar…

Fransız halkı özgürlük ve bağımsızlığı için krala karşı ayaklanıyor…

Öte yandan müzikalin şarkılarından biri hariç tümünün Victor Hugo’nun bir şekilde tanıdık, bildik romanı Sefiller’in, Paris’te 32, Londra’da 27, New York’ta ise 29 yıldır sahnelenen müzikaline ait olması da yapımın zayıf noktalarından biri. Aslında Claude-Michel Schönberg’in akılda kalıcı müziğine ve Herbert Kretzmer’in yazdığı  etkileyici sözlere diyecek yok, ama müzikalde de, müzikal filmde de aynı melodilerin farklı sözlerle, birçok kahramanın ağzından sanki başka bir şarkıymış gibi söylenmesi ve bunun tek bir sefere mahsus olmaması orijinalliği bozuyor. Yalnızca “Suddenly” adlı şarkı bu film için yazılmış, ama yeni şarkıların sayısı daha fazla olmalıydı. Öte yandan bu durum tüm müzikaller için geçerli değil. Örneğin yine Victor Hugo’nun “Notre Dame de Paris / Notre Dame’ın Kamburu” adlı eserinin 15 yıl kadar önce Paris’te sahnelenen müzikalinde duyduğunuz bir melodiyi bir daha duyamıyordunuz, bir dakika da sürse şarkıların hepsi birbirinden farklıydı. Aşağıdaki linkten bu müzikalin ilk şarkısına ulaşabilirsiniz, daha sonra Youtube sizi sahne sahne diğer şarkılara yönlendiriyor zaten: http://www.youtube.com/watch?v=L24vaxNH91w

Buna karşılık Londra-Greenwich, Fransa’nın güneyi ve İngiltere’nin değişik kırsal bölgeleri gibi birçok farklı yerde çekilen yapım, oyunculuklar, müzikal performanslar, kostümler ve yönetmenlik anlamında övgüyü hak ediyor. Başroldeki Jean Valjean’ı oynayan Hugh Jackman ve Fantine rolündeki Anne Hathaway kendilerinden hiç beklemediğim kadar iyi müzikal performanslar sergiliyorlar. Özellikle oyunculuğunu genelde yüzeysel bulduğum Anne Hathaway, müzikalin en güçlü ses gerektiren ve en zor şarkılarından birini (Susan Boyle’un da katıldığı yarışma programında söyleyerek ünlü olduğu “I Dreamed a Dream”) ağladığı halde hem hiç detone olmadan, hem nefesi yeterek hem de duygusunu vererek söylüyor. Hathaway aynı şarkıyı çekimlerde 8 saat boyunca söylemiş ve dördüncü kaydı filmde esas alınmış. Fantine’in ölüm sahnesi için de çok kilo vermiş, ayrıca fragmanda görüldüğü üzere uzun saçlarını film için kazıtmış. Başroldeki Hugh Jackman ise rolünde ve sesiyle harikalar yaratıyor. Bir aksiyon filmi starından hiç beklenmeyecek güzellikte ve güçte bir sesi, duygulu ve hoş bir ses rengi var. Bu özellikle “Bring Him Home” ve “Suddenly” adlı ağır tempolu şarkılarda belli oluyor. Filmin Valjean’ın kürek mahkumu olduğu dönemi anlatan açılış sahnelerinin çekiminden önce Jackman 36 saat su içmeyerek gözlerini ve yanaklarını çökertmiş. Rolü için 10 kilo zayıflayan oyuncu, takma sarı dişleri, kazınmış kafası, etkileyici makyajı ve kırmızı gözleriyle gerçek bir kürek mahkumu olduğuna insanı inandırıyor. Bu halinden Valjean’ın birkaç yıl sonra zengin ve yardımsever, iyi kalpli belediye başkanına dönüşümü de inanılmaz:

Hugh Jackman ve başrolü ondan çalan inanılmaz fiziksel değişimi…

Sefil kürek mahkumundan zengin ve bonkör belediye başkanına…

Yan rollerden Eponine’i oynayan Samantha Barks da rolü uzun olmasa da güzel ve güçlü sesiyle, duygusallığıyla umutsuz aşkın pençesindeki genç kızı başarıyla canlandırıyor. Barks Londra’da iki yıl önce düzenlenen “Sefiller Müzikali 25. Yıl Konseri”nde de zaten aynı rolü oynamış. Enjolras’ı oynayan Aaron Tveit da son derece karizmatik ve idealist isyancı lideri rolünde başarılı. Thenardier çiftinin en küçük oğlu olan Gavroche’u oynayan Daniel Huttlestone ise şarkılarını biraz zorlanarak söylemesine rağmen isyancılardan yana saf tutması ve şirinliğiyle rolü götürüyor.

Ayaklanmanın lideri cesur Enjolras ve tetiği çeken Marius

Yönetmen Hooper’ın ender rastlanan şekilde tüm oyunculara şarkılarını o an çalınan piyano eşliğinde sette canlı şekilde söyletmesi, oyuncuların role girmelerini ve müzikalin duyguların seyirciye geçebilmesini kolaylaştırmış. Post prodüksiyon aşamasında da orkestranın çaldığı bölümler kayıtlara eklenmiş.

İngiltere’de 11 Ocak’ta gösterime giren Sefiller, En İyi Film, En İyi Aktör (Hugh Jackman) ve En İyi Yardımcı Kadın Oyuncu (Anne Hathaway) dallarındaki Altın Küre ödüllerini topladı. Ayrıca En İyi Yardımcı Kadın Oyuncu (Anne Hathaway), En İyi Saç-Makyaj Tasarımı, Yapım Tasarımı ve En İyi Ses dallarında İngiliz BAFTA ödüllerinin sahibi oldu. En İyi Film, En İyi Aktör (Hugh Jackman), En İyi Yardımcı Kadın Oyuncu (Anne Hathaway), En İyi Kostüm Tasarımı ve En İyi Saç-Makyaj Tasarımı dallarında aday olduğu Oscar Ödülleri’nden son üçünü hakkıyla alacağı bence kesin. Ancak En İyi Aktör dalındaki Oscar’ın Lincoln’ü oynayan Daniel Day-Lewis’e gideceği kesinse de Hugh Jackman da rolünü en az Day-Lewis kadar iyi oynamış bence. Türkiye’de 1 Mart 2013 tarihinde gösterime girecek olan filmin fragmanı aşağıda: